Η μάχης της Κερπινής στις 16-17 Οκτωβρίου 1943

    Ο Γερμανικός στρατός, για να «χτυπήσει» το αντιστασιακό κίνημα που είχε αναπτυχθεί στα Καλάβρυτα και την ευρύτερη περιοχή και να κάμψει το φρόνημα του άμαχου πληθυσμού,  άρχισε καταρχάς περιφερειακές «χειρουργικές» επιχειρήσεις, δρομολογώντας την πιο μεγάλη επιτελική και στρατιωτική γερμανική επιχείρηση, η οποία θα περάσει στην ιστορία ως «Επιχείρηση Καλάβρυτα» και που παρόμοιά της δεν έγινε κατά το διάστημα της κατοχής στην Ελλάδα..

     Στις 16-17/10/1943 δόθηκε η πρώτη μάχη, η γνωστή μάχη της «Κερπινής», μεταξύ του γερμανικού λόχου του υπολοχαγού Σόμπερ και του Τάγματος Καλαβρύτων υπό τον Καπετάν Σφακιανό – Αρετάκη. Η επιχείρηση Σόμπερ ορίστηκε για τις 16 και 17 Οκτωβρίου 1943. Αντικειμενικός σκοπός ήταν η ανίχνευση και ο έλεγχος του οδικού συστήματος. Γι’ αυτό, ο λόχος Σόμπερ δεν έφερε βαρέα όπλα. Ούτε ασύρματο δεν πήρε μαζί του, πράγμα που αποδείχθηκε μοιραίο.                                                                                  

   Στις 16 Οκτωβρίου 1943 ώρα 5 πμ. ο λόχος Σόμπερ ξεκίνησε πορεία από Αίγιο για Καλάβρυτα μέσω των χωριών Ζευγολατιό, Νικολέϊκα, Μαμουσιά, Δουμενά και Ρωγοί. Στον Λόχο του Σόμπερ υπηρετούσε και ο δεκανέας Κόναρντ Ντένερτ (Τένερ). Επειδή ο Ντένερτ γνώριζε Ελληνικά, του ανατέθηκε τη μέρα εκείνη να κάνει μεταφράσεις και έτσι δεν ακολούθησε τον Λόχο του και γλίτωσε. Επέστρεψε μανιώδης στους Ρωγούς στις 8 Δεκεμβρίου και διέταξε τις εκτελέσεις και την καταστροφή των Ρωγών.

   Στην περιοχή Φτέρης είχε τη βάση της μια μονάδα του ΕΛΑΣ με όνομα «Ανεξάρτητο Τάγμα Καλαβρύτων». Αρχηγοί της  μονάδος αυτής ήταν ο «Νικήτας», ο «Σφακιανός», και ο «Βελιάς». Όταν αντελήφθησαν τους Γερμανούς άρχισαν να τους παρακολουθούν. Οι 3 αρχηγοί απεφάσισαν να μη δώσουν μάχη εκεί, αλλά να  πάνε και να πιάσουν στρατηγικής σημασίας σημεία στην περιοχή Κερπινής, ώστε να εμποδίσουν τους Γερμανούς να καταλάβουν τα Καλάβρυτα.

   Οι Γερμανοί υπό την διοίκηση του ανίκανου Σόμπερ βάδιζαν αμέριμνοι και ανυποψίαστοι. Μετά από 10 ώρες εξαντλητική πορεία έφτασαν στις 3 μ.μ στους Ρωγούς, ανενόχλητοι. Οι κάτοικοι επειδή κανένας δικός τους δεν ήταν αντάρτης δεν έφυγαν - όπως συνέβη στα άλλα χωριά από όπου περνούσαν οι Γερμανοί -  και υποδέχτηκαν τους Γερμανούς φιλικά. Οι Γερμανοί κάθισαν μια ώρα για να ξεκουραστούν, γέμισαν τα παγούρια τους με φρέσκο νερό από την πηγή, και έφαγαν σταφύλια που τους πρόσφεραν οι Ρωγίτες.

   Οι αντάρτες εκμεταλλεύτηκαν την καθυστέρηση των Γερμανών στους Ρωγούς και έπιασαν θέσεις στου «Γουλά το μύλο».

   Επειδή ο ήλιος πήγαινε προς τη Δύση και σε λίγο θα νύχτωνε, ο Σόμπερ διέταξε να ξεκινήσουν, με σκοπό να κάνουν αναγνώριση και στην Κερπινή. Δεν πήραν το μονοπάτι που ανεβαίνει στα «μάρμαρα», αλλά κατέβηκαν προς τα περβολάκια για να στρίψουν μετά και να πάρουν τον ανήφορο για το χωριό. Εκεί άκουσαν τις καμπάνες που χτυπούσαν για Εσπερινό στην Κερπινή. Ο Αλόις Πύρινγκερ, στρατιώτης με μεγάλη πείρα και καχύποπτος, θεώρησε ότι οι καμπάνες έδιναν κωδικοποιημένα σήματα στους αντάρτες, και είπε στους άλλους: «φορέστε τα κράνη σας, θα μας επιτεθούν». Μετά από λίγο έγινε η επίθεση. Ο Πύρινγκερ σώθηκε τελικά και ανέφερε το γεγονός. Θα είναι τραγική ειρωνεία της τύχης, αν η σύμπτωση αυτή και η παρεξήγηση του Πύρινγκερ συνέβαλλαν στην απόφαση του Εμπερσμπέρκερ να καταστρέψει τα δύο χωριά.

Η ΜΑΧΗ

   Όταν ο ήλιος έγερνε στη Μακριά Ράχη, οι Γερμανοί δέχτηκαν επίθεση κατά μέτωπο και από τα πλάγια..  Ο Σόμπερ αιφνιδιάστηκε. Παρά τα καταιγιστικά πυρά που δεχόταν από τουφέκια και πολυβόλα και από τις 3 πλευρές του, κατόρθωσε να καταφύγει μαζί με τους άντρες του σε κάποιο από τα λαγκάδια και κρύφτηκε στα πλατάνια. Όταν νύχτωσε ανέβηκε ψηλότερα προς τη θέση «Δρυμώνας» όπου παρέμεινε σε θέσει αμύνης, και πέρασε τη νύχτα της 16^ης προς την 17^ην Οκτωβρίου 1943.  Η ανοησία του Σόμπερ να μη πάρει ασύρματο του στοίχισε ακριβά. Τώρα δεν μπορούσε να επικοινωνήσει με τη μονάδα του στο Αίγιο.

   Οι αψιμαχίες συνεχίστηκαν και τη νύχτα, με Γερμανούς και αντάρτες να εναλλάσσουν θέσεις. Αυτό είχε και μια τραγική συνέπεια. Ο αντιπρόσωπος του ΕΑΜ στην Κερπινή ήθελε να στείλει ένα μήνυμα στους αντάρτες. Διέταξε ένα παιδί 15 ετών, το παιδί του Μούστου, και του έδωσε ένα χαρτί με το μήνυμα, να το πάει νύχτα στο σημείο που υποτίθετο ότι βρισκόντουσαν οι αντάρτες. Το παιδί φοβόταν και δεν ήθελε να πάει. Ο ΕΑΜίτης του δίνει μια κλωτσιά και το παιδί κατρακύλησε στα σκαλοπάτια της πλατείας. Το παιδί έφυγε κλαίγοντας και πήγε στο σημείο που του είπαν ότι θα εύρισκε τους αντάρτες. Αλλά εν τω μεταξύ Γερμανοί και αντάρτες είχαν αλλάξει θέσεις, και το παιδί έπεσε πάνω στους Γερμανούς.  Το τελευταίο που άκουσε ήταν μια τουφεκιά.

   Ο Σόμπερ δεν τόλμησε να κατέβη στα Καλάβρυτα για να πάρει τηλέφωνο τη μονάδα του στο Αίγιο και να ζητήσει ενισχύσεις, διότι φοβόταν μήπως τα Καλάβρυτα είχαν καταληφθεί από αντάρτες. Αποφάσισε, αφού διασπάσει τον κλοιό, να στραφεί προς βορρά και να περάσει δυτικά της Κερπινής ,να περάσει από Μακριά Ράχη με κατεύθυνση κουρπές-δύο Δένδρα-Καμίνια -Γερμανού, για  να βρει το δρόμο προς Αίγιο. Αυτό ήταν ίσως το λάθος του. Αντί να οχυρωθεί σε θέση αμύνης και να περιμένει ενισχύσεις, προτίμησε να δώσει μάχη.

   Το πρωί της 17^ης Οκτωβρίου 1943, πριν ξημερώσει, ξεκίνησε η προσπάθεια αυτή.

   Ακολούθησε μια ακόμη μεγάλη μάχη με οπλοπολυβόλα που αποτελείωσε τους Γερμανούς. Αργά το απόγευμα της 17^ης Οκτωβρίου 1943, ο Σόμπερ κατάκοπος και χωρίς πυρομαχικά παραδόθηκε μαζί με τους άντρες του, αφού κατέστρεψαν τα όπλα τους.

Η τελική θέση και μάχη όπου οι Γερμανοί έπεσαν καταπτοημένοι ήταν στην τοποθεσία κορυφογραμμή που πήρε και το όνομα της μέχρι σήμερα «Γερμανού».

   Ο Πύρινγκερ - αυτός που είχε ακούσει τις καμπάνες - κρύφτηκε μαζί με άλλους 10 σε ένα λαγκάδι. Τη νύχτα, όταν ένα σύννεφο κάλυψε το φεγγάρι, διέφυγαν αυτοί οι 11, και την άλλη μέρα το απόγευμα έφθασαν στο Αίγιο. Ένας από αυτούς είχε χάσει τα λογικά του.  Ο Πύρινγκερ συνέταξε μια αναφορά με τα όσα συνέβησαν.

   Η μάχη αυτή ονομάστηκε από τους αντάρτες «μάχη» της Κερπινής. Η Γερμανοί όμως την είπαν «συμπλοκή».

   Δεν είναι ακριβώς γνωστές οι εκατέρωθεν απώλειες. Θεωρείται βέβαιον ότι σκοτώθηκαν 6 Έλληνες και 3 Γερμανοί. Ο Εμπερσμπέργκερ εξεπλάγη από τον μικρό αριθμό των απωλειών του. Τον απέδωσε στις κακές επιδόσεις των ανταρτών στο σημάδι, παρόλο που η χρήση πυρομαχικών από αυτούς ήταν υψηλή. Η διαπίστωση αυτή είναι λογική αν ληφθεί υπ’ όψιν ότι στη μάχη έλαβαν μέρος αγρότες που στρατολογήθηκαν την τελευταία στιγμή με παλαιά όπλα και που η στρατιωτική τους εκπαίδευση δεν μπορούσε σε καμιά περίπτωση να συγκριθεί με εκείνη των Γερμανών. Εν τούτοις κατάφεραν να νικήσουν.

ΜΕΤΑ ΤΗ ΜΑΧΗ

     Οι 3 Γερμανοί που σκοτώθηκαν τάφηκαν στο νεκροταφείο Κερπινής. Ήρθε ένας Λόχος Γερμανικού στρατού με έναν γιατρό και έκαναν εκταφή των πτωμάτων για να γίνει νεκροψία. Διαπιστώθηκε ότι οι 3 σκοτώθηκαν στην μάχη και δεν εκτελέστηκαν ως αιχμάλωτοι. Οι Γερμανοί έφυγαν χωρίς να χρειαστεί να ρίξουν τουφεκιά. Οι αντάρτες είχαν εξαφανιστεί. Μετά από χρόνια ήλθε αντιπροσωπεία της Γερμανίας και παρέλαβε τα οστά των νεκρών.

   Ο υποδεκανέας Ολσέφσκι τραυματίστηκε βαριά στον πνεύμονα. Οι κάτοικοι τον μετέφεραν πάνω σε γάιδαρο στο σπίτι του γιατρού της Κερπινής. Ο γιατρός τον περιέθαλψε με αυτοθυσία και κάποιο κορίτσι τον έπλενε κάθε μέρα. Ο Ολσέφσκι μεταφέρθηκε σιδηροδρομικώς σε νοσοκομείο στην Αθήνα όπου εξέφρασε την ευγνωμοσύνη του για τον γιατρό και την γυναίκα που τον έσωσαν. 

   Τρείς τραυματίες Γερμανοί μεταφέρθηκαν στο νοσοκομείο Καλαβρύτων, όπου τους περιποιήθηκαν ο γιατρός Π. Χάμψας και οι νοσοκόμες. Αλλά ένας άλλος γιατρός ο Α.Π., αντάρτης του ΕΛΑΣ, ήθελε να εκδικηθεί τον θάνατο κάποιου συγγενή του. Πήγε μαζί με άλλους ΕΛΑΣίτες στο νοσοκομείο να πάρει τους 3 νοσηλευμένους. Ο Χάμψας και το προσωπικό του νοσοκομείου προσπάθησαν να τους εμποδίσουν. Ακόμη και ο καπετάνιος του ΕΛΑΣ «Κολοκοτρώνης» επενέβη ώστε οι τραυματίες να παραμείνουν στο νοσοκομείο. Μετά από έντονες συζητήσεις, υπερίσχυσαν οι ΕΛΑΣίτες και σήκωσαν με τη βία από τα κρεβάτια τους 3 νεαρούς τραυματίες οι οποίοι έβαλαν τα κλάματα διότι κατάλαβαν τι τους περίμενε. Την άλλη μέρα οι 3 Γερμανοί βρέθηκαν νεκροί σε ένα ξεροπήγαδο. Οι Καλαβρυτινοί τότε διέπραξαν μια «ανοησία». Γενναίοι, ακόμη και απέναντι στους εχθρούς και σεβόμενοι τους νεκρούς, αντί να πετάξουν τα πτώματα μακριά και έτσι να συγκαλύψουν τη δολοφονία, τα περιμάζεψαν και τα ενταφίασαν στο νεκροταφείο.  Ο ιερέας Δημόπουλος έψαλε την νεκρώσιμη ακολουθία και συμμετείχαν όλοι οι κάτοικοι «μετά συγκινήσεως και δακρύων ... και μετά αγανακτήσεως κατά των εκτελεστών του ανοσιουργήματος». Έτσι όμως έμαθαν οι Γερμανοί στο Αίγιο τι απέγιναν οι 3 και έστειλαν γιατρό να κάνει νεκροψία. Διαπιστώθηκε ότι οι 3 δεν σκοτώθηκαν στη μάχη αλλά εκτελέστηκαν ενώ ήσαν αιχμάλωτοι. Η «εκτέλεσή» των έγινε «δι’ αμβλέως οργάνου», πιθανώς με κασμά. Οι Γερμανοί όταν ήρθαν στις 13 Δεκεμβρίου, βρήκαν αυτούς που τίμησαν τους νεκρούς των, και τους εκτέλεσαν! Τους φταίχτες δεν τους βρήκαν. Την είχαν κοπανίσει.

   Παραδόθηκαν και αιχμαλωτίστηκαν 78 Γερμανοί. Μεταφέρθηκαν στα Καλάβρυτα και κλείστηκαν στο Δημοτικό Σχολείο όπου πέρασαν μια ανήσυχη νύχτα.

   Επειδή οι Γερμανοί του Αιγίου άρχισαν να ψάχνουν τους αγνοουμένους, οι αιχμάλωτοι μεταφέρθηκαν στα Μαζέϊκα, όπου παρέμειναν μερικές μέρες. Η επιτήρησή τους ήταν χαλαρή. Μόνο 7 αντάρτες τους φύλαγαν. Μερικοί αιχμάλωτοι σκέφτηκαν να δραπετεύσουν, αλλά ο Σόμπερ τους  διέταξε να μη επιχειρήσουν κάτι τέτοιο, και βάλλουν έτσι σε κίνδυνο τους άλλους. Πίστευε ότι θα αφήνονταν ελεύθεροι.

   Οι κάτοικοι των Μαζεΐκων υποχρεώθηκαν να τροφοδοτούν τους Γερμανούς, παρά την πείνα που είχαν και οι ίδιοι. Οι Μαζεΐτες φέρθηκαν καλά στους αιχμαλώτους, και τους έδιναν επί πλέον τρόφιμα. Η γυναίκα του γιατρού, Αρετή Σταυροπούλου, φρόντιζε τους αρρώστους και εκείνους που υπέφεραν.

   Ακολούθησαν πολυήμερες διαπραγματεύσεις μεταξύ Γερμανών και ΕΛΑΣιτών για ανταλλαγή αιχμαλώτων, αλλά δεν κατέληξαν πουθενά. Για ένα μήνα ακόμη συνεχίστηκαν οι μάχες σε όλη σχεδόν την Πελοπόννησο.

     Μετά από πενήντα πέντε (55) ημέρες οι γερμανοί Ναζί του Χίτλερ συγκέντρωσαν εδώ όλο τον πληθυσμό των Καλαβρύτων. Η αντίστροφη μέτρηση είχε αρχίσει για τα Καλάβρυτα, τα γύρω χωριά και τα μοναστήρια : θα πλήρωναν ακριβά το τίμημα της ελευθερίας.