ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ ,1819.

Γράφει ο         

                                       Σπύρος  Γκρίντζος

     (με τη ματιά ενός Αμερικανού περιηγητή),

   του ένθερμου Φιλέλληνα  Έντγουαρντ Έβερετ.

     Το 1819, δύο χρόνια πριν από την επανάσταση του 1821, δύο νεαροί Αμερικανοί περιηγητές επισκέπτονται για πρώτη φορά  τα Καλάβρυτα και το Μέγα Σπήλαιο.

-     Πώς τα περιγράφουν και τί εντυπώσεις αποκομίζουν από  στους κατοίκους καθώς και τη  μονή του Μεγάλου Σπηλαίου όπου φιλοξενούνται.

-     Ποιοι είναι αυτοί οι δύο Αμερικανοί;  

-     Ποιο πολιτικό ρόλο θα διαδραματίσουν αργότερα όταν επιστρέψουν στη χώρα τους;

-     Ποια η πορεία των δύο περιηγητών  μέσα από την Τουρκοκρατούμενη Ελλάδα, που ξεκινούν από Κέρκυρα και Γιάννενα για να φτάσουν στον Μοριά;

-     Πώς περιγράφει την επαρχία Καλαβρύτων ο ένας εκ των δύο στο  ταξιδιωτικό του ημερολόγιο το οποίο δημοσιεύεται πολλά χρόνια αργότερα;

-     Μια εικόνα της Ελλάδας και  ιδιαίτερα της επαρχίας Καλαβρύτων, λίγο πριν ξεσπάσει η επανάσταση του 1821.

     Πράγματι πολλές αποκαλύψεις μας έρχονται από τον Αμερικανό  Εντγουάρντ Έβερετ (1794- 1865) ,ο οποίος στις 15 Μαΐου 1819 επισκέπτεται τα Καλάβρυτα με τον σύνοδό του τον Θήοντορ Λάυμαν. Ο Έβερετ είναι τότε 25 ετών και αργότερα θα  εξελιχθεί σε εξέχουσα μορφή καθώς θα  γίνει κυβερνήτης της Μασαχουσέτης, γερουσιαστής, υπουργός και θα διατελέσει πρόεδρος του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ. Χάρη στο προσωπικό ημερολόγιο που διατηρεί ο Εβερετ έχουμε όλες αυτές τις πληροφορίες για την επαρχία μας και την τότε κατάσταση σε όλη την Ελλάδα.

   Ο Εβερετ λοιπόν ξεκινά το ταξίδι του στην Ελλάδα από την Κέρκυρα, αφού προηγουμένως έχει κάνει ένα μεγάλο ταξίδι από την Αγγλία μέχρι το Μπάρι της Ιταλίας για να διεκπεραιωθεί τελικά στην Κέρκυρα. Στο Λονδίνο θα συναντηθεί με τον λόρδο Βύρωνα για να λάβει πληροφορίες σχετικά με την Ελλάδα, στην συνέχεια στο Παρίσι θα συναντηθεί με τον Αδαμάντιο Κοραή και κατεβαίνοντας Ιταλία, από το Μπάρι σε ένα ταξίδι σαράντα ωρών θα περάσει στην Κέρκυρα. Το ταξίδι αυτό έχει  καταγραφεί στο ημερολόγιό του με ημερομηνία 1^η Απριλίου, 1819.

   Το ταξίδι αυτό σίγουρα το θυμάται πολύ καλά  μαζί με τον συνοδοιπόρο του, γιατί έχουν ξεμείνει από τρόφιμα και το επιχειρούν με προμήθειες δύο πορτοκάλια και ελάχιστα κομμάτια ψωμί. Από την Κέρκυρα οι δύο Αμερικάνοι περιηγητές θα κατευθυνθούν προς τα Γιάννενα για να συναντήσουν τον Αλή Πασά και μετά ακολουθώντας μία πορεία από βορρά προς Νότο, επισκεπτόμενοι πάμπολλες πόλεις της Ελλάδας, θα φθάσουν στην Αθήνα και μετά μέσω Κορίνθου θα περάσουν στο Μοριά.     
 Στα Καλάβρυτα θα φτάσει στις 15 Μάιου 1819. Η μικρή πολίχνη θα τον εντυπωσιάσει και συγκρίνοντας με άλλες πόλεις που έχει επισκεφτεί στο μακρύ του ταξίδι  θα επισημάνει ότι είναι η πιο καλοκτισμένη και άνετη πόλη που έχει επισκεφτεί και θα υπογραμμίσει πόσο φιλόξενοι και έντιμοι είναι οι κάτοικοί της. Είναι οι μόνοι που αρνήθηκαν να πάρουν χρήματα για την φιλοξενία που τους παρείχαν.  Στην Μονή της του Μεγάλου σπηλαίου πάλι, θα εντυπωσιαστεί γιατί εκτός των άλλων, στην βιβλιοθήκη του μοναστηριού  θα ανακαλύψει έργα του Αριστοτέλη!  Στην συνέχεια ο Έβερετ με τον Λάυμαν  θα κατέβουν στην Βοστίτσα με σκοπό να φθάσουν στο Γαλαξίδι  και από εκεί να προχωρήσουν Άμφισσα και Λαμία, και ανεβαίνοντας  τον Μαλιακό κόλπο να βρουν μέσο για Κωνσταντινούπολη. Το μόνο αξιοσημείωτο που σημειώνει Εβερετ στο ημερολόγιό του για την Βοστίτσα ( Αίγιο) είναι το δέος που ένιωσε  για τον ιστορικό πλάτανο του Παυσανία τον οποίον και περιγράφει.

Ωστόσο ας αφήσουμε τον ίδιο  τον  Έβερετ να μας διηγηθεί το ταξίδι του στα Καλάβρυτα:   

  « Το επόμενο πρωί την αυγή συνεχίσαμε το ταξίδι μας για τα Καλάβρυτα. Στο δρόμο περάσαμε από μία περιοχή που ξεπερνούσε σε γονιμότητα την καλλιέργεια της οποιαδήποτε άλλην είχαμε δει στην Ελλάδα*(1). Κατασκεύαζαν ένα μακρύ υδραγωγείο για άρδευση και έβλεπες περισσότερα άροτρα και βόδια να δουλεύουν στους αγρούς από ότι σε οποιοδήποτε άλλο σημείο της υπαίθρου. Περάσαμε κοντά από την τοποθεσία της Ελίκης και αφού διασχίσαμε και κατεβήκαμε ένα γυμνό βουνό φτάσαμε στα Καλάβρυτα, μία από τις πιο καλοκτισμένες και πιο άνετες πόλεις που συναντήσαμε. Οι άνθρωποι ενός πολύ ωραίου σπιτιού, όπου μείναμε και φάγαμε, αρνήθηκαν να πάρουν χρήματα, και ο υπηρέτης μας που επέμενε είπε για αυτούς « les premiers braves gens que nous avons rencontres» (δηλαδή οι πρώτοι έντιμοι άνθρωποι  που συναντήσαμε.)   Η κοιλάδα που μας έβγαλε στο περίφημο μοναστήρι του Μέγα Σπηλαίου ήταν υπέροχη. Στενό βαθύ και ανεμοδαρμένο, το κάθε σκαλοπάτι έμοιαζε να ποικίλει το σκηνικό. Στις πλαγιές υπήρχε πλούσια βλάστηση από πλατάνια και βαλανιδιές.  Ένα ρέμα έτρεχε στη σκιά τους και όπου και να έστρεφες το βλέμμα σου θα έβλεπες τα πιο όμορφα δημιουργήματα της φύσης. Το μοναστήρι ήταν χωρίς αμφιβολία καταρχήν αυτού που υποδηλώνει το όνομά του, ένα μεγάλο σπήλαιο καταφύγιο  των χριστιανών στις ημέρες των διωγμών…. Περίπου είκοσι μοναχοί, με τα μπλε τους ράσα και τις μακριές τους γενειάδες, βγήκαν να μας συναντήσουν καθώς προβάλλαμε από το ρομαντικό μονοπάτι που οδηγεί στο μοναστήρι…  Έμοιαζαν κάπως να διστάζουν βλέποντας τον τάταρο*(2)  μας  αλλά μας καλωσόρισαν και μας περιποιήθηκαν φιλόξενα. Τόσο περισσότερο, όπως είπαν, μια  που ήμασταν οι πρώτοι αμερικανοί που έβλεπαν…. Η βιβλιοθήκη ξεπερνούσε τις προσδοκίες μου, με πολλά τυπωμένα αρχαία  κλασικά έργα, τα οποία ήταν σε θέση τουλάχιστον  να εκτιμήσει ένας νεαρός μοναχός που μας τα έδειξε. Ανάμεσά  τους υπήρχαν έργα του Αριστοτέλη…. Ο αριθμός των ιερέων, των μοναχών και των εργατών στο μοναστήρι ανέρχεται στους τριακόσιους και έχουν μεγάλη περιουσία και γη.»

    Ωστόσο ο Εβερετ λίγο πριν φύγει από το Μοριά, θα έχει μια ακόμα μεγάλη περιπέτεια. Το πέρασμα του Κορινθιακού λόγω μιας μεγάλης κακοκαιρίας και ενός μεθυσμένου βαρκάρη θα αποδειχθεί ένας εφιάλτης σε σημείο που   θα γράψει στο ημερολόγιό του  ότι και τον Ατλαντικό να περνούσαμε δεν θα ζαλιζόμασταν τόσο.

    Οι περιγραφές του οξυδερκούς Εβερετ συνιστούν μια σπάνια μαρτυρία- καταγραφή της ελληνικής πραγματικότητας λίγο  πριν ξεσπάσει η επανάσταση και μια ουδέτερη αποτίμηση της προεπαναστατικής Ελλάδας ειδομένη από την ματιά ενός που ούτε καν είναι ευρωπαίος.

    Αξιοπερίεργο είναι επίσης πώς ο Εβερετ συμπεριλαμβάνει μέσα στο δρομολόγιο των τόπων προς επίσκεψη και τα Καλάβρυτα, καθώς ως γνωστό δεν έχουν αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Ενδιαφέρον που είναι και η κινητήριος δύναμης του οδοιπορικού του.

    Πάντως  κατά την Τουρκοκρατία οφείλουμε να πούμε ότι τα Καλάβρυτα αποτελούσαν ιδιαίτερη διοικητική περιφέρεια η οποία περιλάμβανε εκατόν δεκαοκτώ χωριά με μεγαλύτερο χωριό την Κερπινή.

    Οι σελίδες αυτές έχουν δώσει απογραφικά στοιχεία και πριν την επανάσταση του ’21. 

   Επίσης απογραφικά  η επαρχία Καλαβρύτων θεωρούνταν η μεγαλύτερη σε πληθυσμό επαρχία της Πελοποννήσου. Λίγο πριν την επανάσταση αριθμούσε περίπου (40.000) σαράντα χιλιάδες κατοίκους.        Ο Εβερετ λοιπόν επισκέπτεται μια περιοχή που έχει έντονο Ελληνικό στοιχείο και μοναστήρια με πλούσιες βιβλιοθήκες.

---

1*-  Πρόκειται για το οροπέδιο του Φενεού

2*- Οδηγός

---

Πηγές :- Edward Everett «Σελίδες ημερολογίου 1819»
 

      Έντγουαρντ Έβερετ (Edward Everett). (1794-1865)

       Αμερικανός πολιτικός, διάσημος ρήτορας, κλασικός φιλόλογος και γνωστός φιλέλληνας. Γεννήθηκε στη Βοστώνη το 1794. Σπούδασε θεολογία στις ΗΠΑ και κλασική φιλολογία στη Γερμανία, ταξίδεψε στην Αγγλία, τη Γαλλία, την Ιταλία, την Ελλάδα και την Τουρκία.

Διετέλεσε διευθυντής του περιοδικού «North American Review», μέλος της Βουλής των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ από το 1825 μέχρι το 1835. Στη συνέχεια έγινε κυβερνήτης της Μασαχουσέτης (1835-1839) και πρέσβης των ΗΠΑ στο Λονδίνο (1841-1845). Τον επόμενο χρόνο εξελέγη πρόεδρος του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ και προσωρινά αποσύρθηκε από την ενεργό πολιτική. Το 1852, επί προεδρίας Μίλαρντ Φίλμορ, έγινε υπουργός Εσωτερικών και τον επόμενο χρόνο εξελέγη γερουσιαστής.

Ένθερμος φιλέλληνας, ο Έβερετ τάχθηκε υπέρ της Ελληνικής Επανάστασης και της ανάγκης να υποστηριχτεί επίσημα, ενώ συμμετείχε σε οργανώσεις πολιτών για την οικονομική και πολιτική στήριξη των Ελλήνων, συγκεκριμένα ως γραμματέας της Ελληνικής Επιτροπής της Βοστώνης.