Χειμώνας του 373 π.Χ. : Ο καταποντισμός της Αρχαίας Ελίκης

Γράφει ο               
Θεόδωρος Αντωνόπουλος

   Τον χειμώνα του 373 π.Χ. έγινε ισχυρός σεισμός με επίκεντρο στον δυτικό Κορινθιακό κόλπο. Μεγάλες καταστροφές έπαθαν οι ακτές της Πελοποννήσου και της Στερεάς. Ο ναός του Απόλλωνα στους Δελφούς καταστράφηκε ολοσχερώς, και έμεινε ερείπιο για πολλά χρόνια. Τη μεγαλύτερη συμφορά έπαθε η Ελίκη.

   Η αρχαία Ελίκη κατοικείτο από Αχαιούς. Άποικοι από την Ελίκη ίδρυσαν το 709 π.Χ. την πόλη Σύβαρη, στον κόλπο του Τάραντα στην κάτω Ιταλία. Στον ποταμό που περνάει δίπλα από τη Σύβαρη έδωσαν το όνομα «Κράθις». Ο Κράθις ήταν και είναι ποταμός της Αιγιαλείας. Από το όνομα Κράθις προέρχεται το όνομα Ακράτα. Ο ποταμός Κράθις της Ιταλίας σήμερα λέγεται Crati. Η Σύβαρη έγινε εμπορικό κέντρο και οι Συβαρίτες πλούτισαν πολύ. Το έριξαν στις διασκεδάσεις, στο φαΐ και στόν ύπνο, και έγιναν «μαλθακοί», «φιλήδονοι», και «εκτεθηλυμένοι». Έδιωξαν από την πόλη τους σιδεράδες για να μή τους ενοχλούν, και έσφαξαν όλους τους κοκόρους για να μη τους ξυπνάνε πρωί. Η τρυφηλότητα τους έμεινε στην ιστορία ως «Συβαριτισμός». Διασώθηκε το εξής περιστατικό: Ένας Συβαρίτης ρώτησε τον φίλο του Σμιρνιρίδη: «πώς πέρασες τη νύχτα;». Ο Σμυρνιρίδης του απάντησε: «δεν έκλεισα μάτι, διότι ο δούλος μου είχε στρώσει την κλίνην μου με ένα ροδόφυλλο διπλωμένο στα δύο και με κόντρωνε». Βαριόταν να σηκωθεί να το ξεδιπλώσει.

      Η Ελίκη ήταν η πολιτική και θρησκευτική πρωτεύουσα της Αχαΐας. Η ακριβής τοποθεσία της Ελίκης δεν είναι γνωστή. Αρχαίοι συγγραφείς δίνουν διαφορετικές αποστάσεις, από 7 έως 10 χιλιόμετρα ανατολικώς του Αιγίου. Η ανακρίβεια αυτή δυσκολεύει να προσδιοριστεί ακριβώς η θέση της Ελίκης. Πρέπει να βρισκόταν στην περιοχή Ριζόμυλου, Νικολέϊκων και Ροδιάς, κοντά στο ρέμα της Μπουφούσιας.

   O Ηρακλείδης – που ζούσε τότε – δίνει απόσταση από τη θάλασσα 12 στάδια (=2250 μέτρα). Δηλαδή δεν ήταν και εντελώς παραλιακή.

   Ερώτημα παραμένει αν η Ελίκη βούλιαξε, οπότε θα βρίσκεται θαμμένη, ή κατολίσθησε προς τη θάλασσα. Μάλλον συνέβησαν και τα δύο, διότι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν ότι η καταστροφή της Ελίκης οφείλεται σε «καθίζηση και καταποντισμό» όλης της παραλίας ανατολικά του Αιγίου. Φαίνεται πως η Ελίκη πρώτα βούλιαξε και μετά κατακλύστηκε από το τσουνάμι.

   Ο σεισμός έγινε νύκτα. Τα νερά κάλυψαν ολόκληρη την πόλη. Το πρωί οι άλλες πόλεις των Αχαιών έστειλαν δύο χιλιάδες άνδρες για να βοηθήσουν, αλλά δεν κατάφεραν να περισυλλέξουν τους νεκρούς.

    Όπως συμβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις, μετά από χρόνια άρχισαν να κυκλοφορούν διάφορες διαδόσεις. 

    Στην Ελίκη υπήρχε το άγαλμα του Ποσειδώνα με την Τρίαινα. Όταν καταποντίστηκε η Ελίκη και πριν σκεπαστεί από τα χώματα που κατέβαζαν τα ποτάμια, φαινόντουσαν τα σπίτια και το άγαλμα του Ποσειδώνα που προεξείχε, και η τρίαινά του έσκιζε τα δίκτυα των ψαράδων. Αυτό όμως το αναφέρει ο Ερατοσθένης που το άκουσε από τους ντόπιους, όταν επισκέφθηκε την περιοχή 160 χρόνια μετά.

   Ο Παυσανίας που έζησε 500 χρόνια μετά την καταστροφή, γράφει ότι για αρκετά χρόνια φαίνονταν τα δένδρα από το άλσος του ελικώνιου Ποσειδώνα.

   Ένα άλλο περίεργο αναφέρει ο Κλαύδιος Αιλιανός που έζησε όμως 600 χρόνια μετά την καταστροφή. Πέντε ημέρες πρίν από το σεισμό διάφορα ζώα, ποντίκια, νυφίτσες, σκαθάρια, σκολόπεντρες, προαισθανόμενα τον σεισμό άρχισαν να φεύγουν ομαδικά από την περιοχή.

ΘΕΟΜΗΝΙΕΣ

   Όλοι οι αρχαίοι λαοί πίστευαν ότι οι καταστροφές οφείλονται στην οργή (=μήνιν) κάποιου θεού, και γι’ αυτό τις είπανε θεο-μηνίες. Όπως έγινε και με τα Σόδομα και Γόμορρα. Ο θεός οργίζεται όταν οι άνθρωποι είναι ασεβείς.

    Στην περίπτωση της Ελίκης τη θεομηνία έφερε ο Ποσειδώνας, που ήταν και ο πολιούχος της. Η ιστορία έχει ως εξής:

    Πριν από την κάθοδο των Δωριέων (περίπου 1000 π.Χ.), την Αιγιάλεια κατοικούσαν οι Ίωνες και ονόμαζαν τη χώρα τους «Αιγιαλός». Οι Αχαιοί κατοικούσαν την Αργολίδα στις Μυκήνες. Όταν κατέβηκαν οι Δωριείς, εξεδίωξαν τους Αχαιούς από τις Μυκήνες. Οι Αχαιοί κατέφυγαν στην Αιγιάλεια, και με τη σειρά τους εξεδίωξαν τους Ίωνες, και ονόμασαν τη χώρα τους «Αχαΐα». Οι Ίωνες εγκατέλειψαν τον Αιγιαλό και κατέφυγαν στην Μικρά Ασία.

    Οι Ίωνες θυμόντουσαν ότι είχαν αφήσει στην παλιά τους πατρίδα το άγαλμα του Ποσειδώνα και μερικά χρόνια πριν από το σεισμό έστειλαν πρέσβεις στην Ελίκη και ζητούσαν το άγαλμα του θεού τους. Οι Αχαιοί της Ελίκης τους έδιωξαν. (Μερικοί συγγραφείς λένε ότι τους σκότωσαν. Αυτό όταν το πιο βαρύ αμάρτημα). Ήρθαν άλλοι Ίωνες πρέσβεις και κατέφυγαν στο κοινό βουλευτήριο των Αχαιών, το οποίο τους δικαίωσε και διέταξε την επιστροφή του αγάλματος. Αλλά και πάλι οι Ελίκιοι δεν το έδωσαν, και έτσι προκάλεσαν την οργή του Ποσειδώνα, του θεού της θάλασσας, ο οποίος σήκωσε με την τρίαινά του ένα τσουνάμι και τους έπνιξε.

 

   Άλλοι μεγάλοι σεισμοί στην περιοχή του Αγίου:

   Το 1748 έγινε στον Κορινθιακό ένας μεγάλος σεισμός. Η θάλασσα μπροστά στο Αίγιο υποχώρησε και έγινε  ένα τεράστιο τσουνάμι που σήκωσε κύμα σαν βουνό. Τα απέναντι βουνά της Στερεάς δεν φαινόντουσαν. Το τσουνάμι σκέπασε ολόκληρο το Αίγιο μέχρι τα ψηλά σημεία του. Εκεί, στα ψηλά, βρέθηκε το πτώμα ενός πλοιάρχου, που είχε αραγμένο το πλοίο του στο λιμάνι.

   Το 1817, μετά από σεισμό, το τσουνάμι κάλυψε όλη την παραλία. Καταστράφηκαν 5 παραλιακά χωριά και τα 2/3 των σπιτιών του Αιγίου. Πνίγηκαν 65 άνθρωποι.

   Το 1861, μετά από σεισμό, μια πολύ στενή λωρίδα γης άρχισε να καταποντίζεται με τόσο πολύ αργό ρυθμό, που χρειάστηκαν μέρες για να σκεπαστούν από τα νερά τα δέντρα που βρισκόντουσαν στην παραλία.